ویتامینها موادی هستند که وجودشان به مقدار
کم در سبد غذایی روزانه ضروری است برای تنظیم اعمال اندامهای بدن، برای تولیدمثل
و نیز برای جلوگیری از بیماریها به کار میآیند در صورت کمبود برخی از ویتامینها
در بدن انسان دچار بیماری میشود. مثلاً کمبود ویتامین C
موجب بیماری اسکوربوت و خونریزی لثه میشود.
ویتامینها بیشتر در مواد غذایی بوده و برخی بر اثر تابش نور خورشید در بدن ساخته
میشود، مانند ویتامین Dc
و مشتقات آن که برای استحکام استخوان به کار میآید. ضمناً توصیه میشود که
ویتامینها را به مقدار افراط مصرف نکنند، زیرا نتیجهای عکس خواهد داشت، مانند
ویتامین D.
امروزه در برخی از کشورهای غربی، مقداری ویتامین به برخی از مواد غذایی یا آب میوهجات
اضافه میکنند، و یا در صنعت داروسازی، انواع ویتامینها را سنتز میکنند و به
صورت قرص، کمپسول و یا شربت درآورده و به مصرف میرسانند. ویتامینها عموماً در
میوهجات و سبزیجات تازه و حبوبات و غلات نیز به مقدار قابل ملاحظهای وجود
دارند.
ویتامینها به دو گروه عمده تقسیم میشوند:
1) ویتامینها محلول در چربی، 2) ویتامینهای محلول در آب.
ویتامینهای محلول در چربی عبارتند از: ویتامین A،
ویتامینD، ویتامین E و ویتامین K.
ویتامین A؛
این ویتامین بیشتر برای سیستم بینایی انسان مفید است و در تولید آنزیم رودوپسین
استفاده میشود و کمبود آن موجب شب کوری میگردد. همچنین ویتامین A در تشخیص
رنگها نیز نقش بسزایی دارد و دید انسان را تقویت میکند. این ویتامین بیشتر در
مواد رنگی که آن را بتاکاروتن مینامند، مانند گوجه فرنگی، هویج، خرما، کدو حلوایی
و انبه وجود دارد و برای سلامتی جسم و خشکی پوست و ناراحتیهای مغز و اعصاب نیز
مفید است.
ویتامین D؛
این ویتامین یکی از فاکتورهای مهم رشد استخوان بندی و در نهایت، جلوگیری از نرمی
استخوان و راشیتیسم است و در جذب کلسیم و فسفر به کار میرود، ویتامین D محرک غده
پاراتیروئید است و موجب میگردد این غده، جذب و دفع کلسیم را کنترل کند بر اثر
تابش نور خورشید، این ویتامین در ملانینهای پوست یا رنگ دانهها تشکیل شده و جذب
میشود.
ویتامین E؛
این ویتامین یکی از ویتامینهای ضروری و لازم برای بدن است و حیاتی ترین بخش را در
بدن انسان ایفا میکند؛ زیرا غدد جنسی را فعال میکند و در واقع ضد نازایی است.
منبع اصلی این ویتامین جوانهی گندم است و اگر با روغن زیتون طبیعی مصرف شود،
بیشترین اثر را در پی خواهد داشت. این ویتامین در زیبایی و طراوت پوست نیز اثر فوق
العادهای دارد. در جلوگیری از سفید شدن و ریزش مو اثر بسزایی دارد.
ویتامین K؛
این ویتامین نقش مهمی در سیستم انعقاد خون دارد، ویتامین K
در سنتز پروترومبین کاربرد فراوانی دارد و کمبود آن نیز موجب رقیق شدن بیش از حد
خون میشود و با وارد آمدن کمترین ضربه به بدن، خونریزی صورت خواهد گرفت و بند
نخواهد آمد، این ویتامین بیشتر در گیاه یونجه و شبدر و بذر آن به مقدار فراوان
یافت میشود. استفاده از این گیاه در افرادی که از کمبود ویتامین K رنج میبرند
خصوصاً افرادی که در فصل تابستان خون دماغ میشوند توصیه میشود. بهتر است این
افراد جوانه این دو گیاه را مصرف کنند و یا برق و ساقه آنها را به سالاد روزانه
خود اضافه کنند و با لیموترش تازه و روغن زیتون استفاده کنند. مقدار مصرف بذرهای
این گیاهان روزانه دو تا سه قاشق غذاخوری به صورت جوانه زدن است.
مهمترین توصیه این است که ویتامینهای فوق را حتماً با روغنهای گیاهی به خصوص
روغن زیتون مصرف نمایید تا حداکثر بهره را ببرید؛ زیرا این نوع ویتامینها محلول
در چربی هستند.
ویتامینهای محلول در آب عبارتند از: ویتامینهای B1،
B2، B3، B5، B6، B7، B9 و B12 و ویتامین C.
ویتامین C ؛ این ویتامین
بیشتر در مرکبات وجود دارد و بهترین عاملی است برای متابولیسم و افزایش سوخت و ساز
بدن. ویتامین C بیشتر در
میوهجات ترش و کال و نیز در سبزیجات تازه یافت میشود.
ویتامین B1 (= تیامین):
این ویتامین در تنظیم فعالیتهای عصبی و کاهش اختلالات شدید آن سهم بسزایی دارد؛
همچنان که در سوخت و ساز کربوهیدراتها مؤثر ودر بیماری بریبری نقصان شدید ماهیچهها را نیز از بین میبرد.
ویتامین B2 (=ریبوفلاوین)؛
این ویتامین یکی از ویتامینهای مهم و اساسی برای بدن است و بر بینایی انسان نقش
بسزایی دارد. این ویتامین برای بهبود و جراحتهای روی لب مفید است و باعث جلوگیری
از خون مردگی و سوزش چشم میشود و حساسیت زیاد به نور را از بین میبرد و برای رشد
در متابولیسم کودکان مفید است.
ویتامین B3 (نیکوتین
آمید یا نیاسین)؛ این ویتامین در سوخت و ساز ATP
(آدنوزین تری فسفات) به کار میرود. و در جلوگیری از رشد موثر است.
ویتامین B5 (=پانتوتنیک
اسید)؛ این ویتامین عامل رشداست و از کاهش شدید رشد جلوگیری میکند.
ویتامین B6 (=
پیروکسین)؛ این ویتامین در سوخت و ساز و متابولیسم اسیدهای چرب اثر به سزایی دارد
و برای جلوگیری از کاهش رشد یا متوقف شدن آن موثر است. با استفادهی معقول از این
ویتامین، انسان میتواند به رشد خود ادامه دهد. ویتامین B6
بیماریهای آنمی را در درمان و از افزایش گلبولهای سفید نیز جلوگیری میکند. برای
افراد بی خواب مفید است و از تغییر شکل غیر عادی در اطراف چشمها و بینی و دهان
جلوگیری میکند.
ویتامین B7 (=بیوتین)؛
این ویتامین عامل رشد است و بر روی پوستهای چرب اثر مطلوبی دارد و برای افرادی که
پوست دست و بدن آنها پوسته پوسته میشد نیز مفید است ویتامین B6 گاز CO2 موجود در بدن را
تثبیت میکند و بیماریهای بدن را بهبود میبخشد و چربیهای کبد را نیز تحلیل میبرد.
ویتامین B9 (=اسید
فولیک)؛ این ویتامین یکی از ویتامینهای مهم است که در روده انسان ساخته میشود و
عامل فوق العاده موثری است برای درمان افراد کم خون ویتامین B9
برای سوخت و ساز تیروزین به کار میرود و برای درمان بیماریهای خونی از جمله
بیماریهای بدخیم نیز مفید است.
ویتامین B12
(=سیانوکوبالامین)؛ این ویتامیندر درمان بیماریهای خونی مضمن از جمله کم خونی
شدید آنمیها) بسیار مؤثر و حیاتی است. ویتامین B9
عامل رشد و درگیر در سنتز DNA
و هموگلوبین است.
منابع ویتامینهای گروه B:
ویتامینهای گروه B
عموماً در رودهی بزرگ انسان ساخته میشوند. تولید این ویتامینها در گرو چند
فاکتور است: 1)فاکتور خارجی، یعنی غذا 2) فاکتور داخلی، یعنی اسیدی که معده ترشح
میکند. 3) کلیهها آنزیم اریتروپوئتین تولید میکنند 4) سلولهای مغز و اسختوان
یعنی سلولهای مادر، که سازنده گلبولهای قرمزند 5) استخوانهای سازنده خون که
عبارتند از: استخوان لگن، ستون فقرات و دندهها.
مهمترین و حیاتیترین فاکتور در این راستا، فاکتور خارجی، یعنی همان غذایی است که
به صورت روزانه استفاده میکنیم. اگر کیفیت غذای مصرفی خوب باشد، همه کارها روی
روال صحیح خود انجام خواهد شد. در غیر این صورت، و با اشکال پیدا کردن فاکتور
داخلی، سیستم گوارش نخواهد توانست کار خود را به خوبی انجام دهد و در نتیجه، موجب
کم خونی، کسالت، ناراحتی، بی قراری و بی حوصلگی انسان خواهد شد.